Đang có cuộc tranh cãi khá hay giữ ZK cụ thể là @EliBenSasson - Starknet và FHE - và đứng đầu tất nhiên là @zama_fhe của sếp @randhindi 👇: ✅ Đại loại Eli Ben nói rằng ZK là vô đối, FHE không thể như ZK và nói luận điểm của Multicoin Capital là sai 🔥 Lí lẽ phản biện của ae FHE như sau : Theo họ, Eli đang sai khi nói về quyền riêng tư, vì: 🔹 ZK không thực sự giải quyết được vấn đề privacy (quyền riêng tư) ✅ ZK chỉ giúp một người tính toán trên dữ liệu riêng của chính họ mà không tiết lộ nó. ✅ Nhưng nếu cần tính toán trên dữ liệu của nhiều người cùng lúc (ví dụ: đấu giá kín – sealed-bid auction), thì ZK bó tay. ✅ Cách “chữa cháy” hiện nay là kiểu server-side ZK – có nghĩa là một máy chủ trung tâm nhận tất cả dữ liệu thật (rất rủi ro), rồi dùng ZK chứng minh là nó tính đúng. Nhưng điều này vô hiệu hóa quyền riêng tư, vì bạn vẫn phải tin tưởng vào server đó → quá tập trung (centralized). 🔸 Trong khi đó, FHE (Fully Homomorphic Encryption) giải quyết gọn ✅ Dữ liệu luôn được mã hóa, và bất kỳ ai cũng có thể tính toán trực tiếp trên dữ liệu mã hóa mà không cần giải mã. ✅ Không ai biết dữ liệu gốc là gì, nhưng vẫn có thể chạy tính toán. 🔹 Về vấn đề “FHE chậm, khó mở rộng” mà Eli nói ✅ Đúng là FHE hiện nay chưa nhanh bằng ZK, nhưng có thể kết hợp với cơ chế Optimistic Proof (giống như Arbitrum hay Base đang dùng). ✅ Optimistic Proofs tuy không “toàn hảo” như ZK, nhưng đủ tốt để hoạt động trong thực tế. ✅ ZK được đầu tư và phát triển trước, nên hiện vượt trội hơn – nhưng nếu FHE cũng có thời gian và nguồn lực tương tự, thì zkFHE (ZK kết hợp FHE) hoàn toàn khả thi. 🔸 Khi cả thế giới đang quan tâm quyền riêng tư FHE sẽ toả sáng và sáng nhất sẽ là @zama_fhe ✅ Anh em có ý kiến như nào hãy để cmt #ZamaCreatorProgram